Dendrochronologisch onderzoek op 9 waterputbekistingen (van zone 2 / parkeertoren)
Kristof Haneca

Maar liefst negen vroegmiddeleeuwse waterputten, met houten bekisting, werden geregistreerd tijdens het archeologisch onderzoek op zone 2 / parkeertoren. Dat betekent in dit geval ca. 256 stevige planken en balken. Wat vang je daarmee aan nadat de archeoloog ze heeft opgegraven en het terrein opnieuw aan de bouwheer overlaat? Weggooien, opstoken of toch maar verder onderzoeken? Wel, dat hout vertrouw je best toe aan een dendrochronoloog. De houten bekisting van die waterputten biedt namelijk een waaier aan informatie, allen moet je die natuurlijk kunnen aflezen. Wie van dichtbij goed naar het archeologisch hout kijkt zal op het kopse vlak cirkelvormige structuren zien in het hout. Dat zijn de jaarringen. Een grondige studie van deze structuren in het hout laat toe om het tijdstip waarop de waterputten werden gebouwd te achterhalen. Deze dateringtechniek noemt men dendrochronologie.



Eikenhouten bekisting van een vroegmiddeleeuwse waterput op zone 2 / parkeertoren

Tijdens een dendrochronologisch onderzoek, of jaarringanalyse, van het archeologisch hout worden reeksen van jaarringen nauwkeurig opgemeten. Vooral het woord "reeksen" is hiervan belang. Bij het opmeten wordt weliswaar de breedte van elke individuele groeiring opgemeten, maar het is de opeenvolging van bredere en smallere groeiringen (zeg maar groeiringreeks) op een stuk hout die van belang is. Die groeiringreeks is voor elk stuk hout uniek en weerspiegelt de levensloop van een groeiende boom, waarin jaren met ideale groeiomstandigheden (brede ringen) afwisselen met stressvolle groeiseizoenen (smalle ringen). Deze groeiringreeks proberen we daarna in te passen in een lange referentiekalender, die voor elk jaar de gemiddelde breedte van de groeiringen weergeeft. Zo een kalender kan tot 10.000 jaar terug gaan in de tijd! Als er één positie wordt gevonden waar de kalender en de opgemeten groeiringreeks een duidelijke overeenkomst vertonen, dan is dit stuk hout meteen ook gedateerd.



Foto van jaarringen

Een voorwaarde om tot een datering van het archeologisch hout te komen, is dat er een referentiekalender beschikbaar is. En hier wringt nu net het schoentje voor de waterputten van The Loop. Voor Vlaanderen is er nog geen ononderbroken, lange referentiekalender beschikbaar. Er zijn wel al stukken voor de Romeinse periode en de volle middeleeuwen, maar de vroege middeleeuwen zijn nog onontgonnen terrein. Laat dat nu net de periode zijn waaruit deze waterputten dateren...

Maar na veel puzzelwerk geven de opgemeten groeiringreeksen van die 265 stukken hout toch stilaan hun geheimen (lees: hun ouderdom) prijs. De eerste resultaten situeren de aanleg van de oudste waterput uit deze zone ergens tussen 596 en 621 na Christus. De meest recente dateert dat weer uit de eerste helft van de negende eeuw, met de aanleg van de andere waterputten er ergens tussenin. Meer precieze dateringen volgen binnenkort, en bieden ongetwijfeld een houvast voor het dateren van andere structuren en vondsten op deze site. Ook de interpretatie van de evolutie van de nederzetting en de opeenvolging van de verschillende erven kan hiermee erg geholpen worden. Wordt vervolgd...